Дар мақолаи Муқаддима ба Забур гуфта шуда буд, ки Довуд алайҳиссалом ба навиштани «Забур» аз «Таронаҳо»-и дорои илҳоми илоҳӣ сар кард, ва китобҳои дигарро паёмбарони баъдӣ таълиф кардаанд. Ишаъё яке аз «пайғамбарони бузург» ҳисобида мешавад – шояд барои он ки китоби ӯ хеле калонҳаҷм аст. Вай тақрибан дар соли 750 пеш аз милод зиндагӣ кардааст. Дар ҷадвали зер солҳои зиндагии Ишаъё дар робита бо дигар пайғамбарони Забур нишон дода шудааст.
Солҳои зиндагии пайғамбар Ишаъё алайҳиссалом дар робита бо дигар пайғамбарони Забур дар ҷадвали замонӣ
Ишаъё хеле пеш (тақрибан 2800 сол пеш) зиндагӣ карда бошад ҳам, ӯ дар бораи оянда пешгӯиҳои зиёдеро сабт кардааст, чунон ки ҳазрати Мусо алайҳиссалом гуфтааст, ки паёмбар бояд ояндаро пешгӯӣ кунад. Дар мақолаи Муқаддимаи Забур аллакай гуфта шуда буд, ки аксари подшоҳони баъд аз Сулаймон алайҳиссалом бадкирдор буданд. Ин ба замоне низ дахл дорад, ки пайғамбар Ишаъё зиндагӣ мекард. Дар китоби ӯ мо огоҳиҳои зиёдеро аз ҷониби Худо дар бораи доварии оянда пайдо мекунем (ки пас аз 150 сол, вақте ки Уршалим аз ҷониби бобилиён хароб карда шуд – ҳикоятро дар ин ҷо нигаред). Дар баробари ин, Ишаъё дар бораи ояндаи дур пешгӯӣ карда, он вақтҳоро пешгӯӣ карда буд, ки Худо ба насли инсон аломати махсус ва беназир мефиристад. Дар ин ҷо Ишаъё бевосита ба подшоҳи Исроил, яъне ба подшоҳ аз авлоди Довуд алайҳиссалом муроҷиат мекунад. Аз ҳамин сабаб аломат ба «хонадони Довуд» нигаронида шудааст.
Он гоҳ Ишаъё гуфт: «Шунавед, эй хонадони Довуд! Оё одамонро безор карданатон барои шумо кам аст, ки боз Худои маро безор мекунед? Бинобар ин Худованд Худаш ба шумо аломате медиҳад: инак, бокирае ҳомила мешавад ва Писаре мезояд, ва Ӯро Имонуил меномад. Ӯ қаймоқ ва асал мехӯрад, то даме ки рад кардани чизи бад ва ихтиёр кардани чизи хубро ёд гирад.
Иш. 7:13-15
Чӣ пешгӯии далерона! Ва ин чӣ пешгӯии аҷибест дар бораи бокирае, ки писаре хоҳад зоид? Ин чунон хандаовар садо медиҳад, ки солҳои зиёд одамон боварӣ доштанд, ки дар ин ҷо ягон хато вуҷуд дорад. Албатта, агар одам фақат ояндаро пешгӯӣ карданӣ бошад (ва онро барои наслҳои оянда сабт кунад), пас ӯ чунин изҳороти хандаовар намекунад. Аммо ба ҳол он дар пеши мост. Бар асоси лӯлапешҳои баҳри Мурда, ки имрӯз дар ихтиёри мост, тасдиқ кардан мумкин аст, ки ин пешгӯӣ хеле ва хеле пеш – чанд аср пеш аз таваллуди Исо алайҳиссалом навишта шудааст.
Дар бораи Исои Масеҳ алайҳиссалом эълон шудааст, ки Ӯ аз бокира таваллуд мешавад
Мо, ки солҳои зиёде пас аз Исои Масеҳ алайҳиссалом зиндагӣ мекунем, медонем, ки ин пайғамбарӣ дар бораи ӯ сухан меронад. Ҳеҷ яке аз паёмбарон – на Иброҳим, на Мусо ва на Муҳаммад (с) аз бокира таваллуд нашудаанд. Аз ҳамаи онҳое, ки дар рӯи замин зиндагӣ кардаанд, танҳо Исо алайҳиссалом ба ин тариқи ғайриодӣ ба дунё омадааст. Солҳои зиёде пеш аз таваллуди ӯ, Худо ба мо аломати омадани ӯро дод ва моро омода кард, ки дар бораи писари бокира бештар маълумот пайдо кунем. Биёед ду нуктаро зикр кунем.
Модар Ӯро Имонуил номид
Аввалан, бокирае, ки писаре зоид, ӯро Имонуил ном гузошт. Он ном таҳтуллафзан маънои «Худо бо мост»-ро дорад. Аммо инро чӣ тавр фаҳмидан мумкин аст? Ин ном метавонад чанд маънидод дошта бошад, аммо яке аз онҳо шояд ин аст, ки Худованд ба подшоҳони бадкирдор, ки онҳоро ба зудӣ доварӣ интизор буд, хитоб карда, ҳамчун аломати марҳамати худ писаре ба онҳо ато кард, ки Ӯ ҳеҷ гоҳ зидди онҳо нест, балки «бо онҳо» аст. Ҳангоме ки Исо алайҳиссалом ба дунё омад, дар назари аввал чунин менамуд, ки Худо воқеан исроилиёнро тарк кардааст, зеро онҳо зери итоати аҷнабиён буданд. Аломати писаре, ки аз бокира таваллуд шудааст, барои онҳо рӯҳбаландкунанда буд, ки Худо онҳоро тарк накардааст, ки Ӯ бо онҳост, на бар зидди онҳо. Дар Инҷил, дурусттараш дар Инҷили Луқо гуфта мешавад, ки вақте ки фариштае бо хабари таваллуди писар зоҳир шуд, модараш Марям суруди муқаддасе хонд, Дар суруд суханони зерин буданд:
Марям гуфт: «Ҷони ман Худовандро ситоиш мекунад, Рӯҳи ман аз Худои Наҷотдиҳандаи ман ба ваҷд омад
… Марҳамати Ӯ насл ба насл барои касонест, ки аз Ӯ метарсанд… андаи Худ Исроилро дастгирӣ мекунад, Ба хотири марҳамати Худ, чунон ки ба падарони мо, ба Иброҳим ва насли ӯ то абад гуфтааст.
Луқ. 1:46-55
Тавре ки мебинед, Марям суханони фариштаро дар бораи таваллуди писар аз бокира чун хабаре маънидод кардааст, ки Парвардигор марҳамати Худро ба Иброҳим ва авлодаш то абад дар ёд дорад. Доварии Худо маънои онро надорад, ки Худо банӣ-Исроилро тарк кардааст ва дигар бо онҳо нахоҳад буд.
Писари бокира “бадро рад мекунад ва некро интихоб мекунад”
Ин пайғамбарӣ пешгӯии аҷиберо дар бар мегирад, ки кӯдак “шир ва асал мехӯрад”, то он даме, ки “дониши рад кардани бад ва интихоби нек”-ро ёд гирад. Ишаъё менависад, ки тифли навзод баробари ба синни қарорҳои бошуурона қабул намудан мерасад, ӯ бадиро рад мекунад ва некиро интихоб мекунад. Ман як писари хурдсол дорам. Ва ҳарчанд ӯро дӯст медорам, ман хуб медонам, ки худаш ҳеҷ гоҳ рад кардани бад ва интихоб кардани некро ёд намегирад. Ману занам бояд доимо ба ӯ инро ёд диҳем: ба ӯ хотиррасон кунем, насиҳат кунем, ибрат нишон диҳем, ҷазо диҳем, ӯро бо дӯстони хуб қарор диҳем, ба ӯ имкони дидани одамони арзандаро фароҳам орем ва ғайра. Мо ба ӯ таълим медиҳем, ки бадро рад кунад ва некро интихоб кунад. Аммо мо ҳар қадар кӯшиш кунем, ҳеҷ кафолате нест. Ҳоло, ки худам падар ҳастам, падару модарам ва душвориҳоеро, ки онҳо ҳангоми ба ман ёд додани «рад кардани бад ва интихоб кардани нек» дучор мешуданд, бо ҳаяҷон ба ёд меоварам. Агар волид барои тарбияи фарзандон саъю кӯшиш накунад ва ба онҳо иҷозат диҳад, ки «мисли алаф дар марғзор» нашъунамо ёбанд, аз эҳтимол дур аст, ки бадро рад карда, некро интихоб кунанд. Дар табиат гӯё як қонуни муайяни «ҷозибаи бадахлоқона» вуҷуд дорад, ки онро ҳамеша бартараф кардан лозим аст – ҷозибаи муайяне ҳаст, ки кӯдакро ба бадӣ ҷалб мекунад.
Аз ҳамин сабаб дарҳои мо қуфл доранд. Аз ҳамин сабаб ҳар як кишвар қувваҳои полис дорад. Аз ҳамин сабаб бонкҳо рамзҳо ва паролҳоро истифода мебаранд. Аз ҳамин сабаб кишварҳо доимо қонунҳои нав қабул мекунанд. Ба мо лозим меояд, ки худро аз якдигар ҳимоят кунем, зеро «бадро рад карда, некиро интихоб кардан» наметавонем.
Ҳатто паёмбарон на ҳамеша бадро рад карда, некро интихоб мекарданд
Ҳа, ҳамин тавр аст. Таврот мегӯяд, ки паёмбар Иброҳим алайҳиссалом ду бор ба фиръавн дурӯғ гуфта, ҳамсарашро хоҳари худ хондааст (Ҳас. 12:10-13 ва Ҳаст. 20:1-2). Пайғамбар Мусо алайҳиссалом мисриеро кушт (Хур. 2:12) ва боре густохона ба фармони Худо итоат накард, на ҳар чизеро, ки ба ӯ фармуда буд, иҷро кард (Ад. 20:6-12). Дар Қуръони карим ба пайғамбар Муҳаммад (с) амр шудааст, ки омурзиш бихоҳад (Сураи 47:19), ки аз он хулоса баровардан мумкин аст, ки ӯ на ҳамеша бадро рад мекард ва некро интихоб мекард.
Пас, бидон ҳеҷ маъбуде ҷуз Аллоҳ нест. Аз гуноҳи худ ва аз гуноҳи мардону занони мӯъмин омурзиш бихоҳ. Худо медонад, ки рӯз ба куҷо меравед ва шаб дар куҷо меоромед. ()
Сураи 47:19 – Мухаммад
Ҳадиси зерин аз Муслим нақл мекунад, ки паёмбар чӣ гуна бо ҷидду ҷаҳд барои омурзида шудан дуо мекард.
(Муслим 35: 6563) Абу Мусои Ашъарӣ бо истинод ба эътиборнокии падараш мегӯяд, ки Расули Худо (с) бо чунин дуо фармуданд: «Худоё, гуноҳҳои ман, ҷоҳилият ва ғамгинии маро биомурз. Зеро Ту аз ман огоҳтарӣ. Худоё, маро (гуноҳҳое, ки кардаам), ки бо қасд ва ё ғайри он кардаам ва он чиро, ки бе қасд ва бо қасд кардаам, омурзиш кун. Ҳама (ин гуноҳҳо) дар ман аст. Худоё, маро омурзиши гуноҳонеро, ки аз беэҳтиётӣ ё сустӣ кардаам ва инчунин дар ниҳон ё ошкор кардаам, ки ту онҳоро аз ман беҳтар мешиносӣ. Ту аввалу охирин ҳастӣ ва Ту бар ҳама тавоноӣ».
Муслим 35:6563
Ин дуо ба дуои пайғамбар Довуд алайҳиссалом, ки ҳамчунин дар хусуси бахшида шудани гуноҳҳо дуо мегуфт, хеле монанд аст:
Ба ман, эй Худо, аз рӯи меҳри Худ раҳм намо. Саркашиамро аз рӯи фаровонии марҳамати Худ нобуд кун.
Маро аз хатоям чандинбора шустушӯ намо, ва аз гуноҳам маро пок кун… Маро бо зуфо пок намо, ва ман пок мешавам; маро шустушӯй кун, ва ман аз барф сафедтар мешавам… Рӯи Худро аз гуноҳҳоям пӯшон, ва ҳамаи хатоҳои маро нобуд кун .
Заб. 50:1-9
Ҳамин тавр, мо мебинем, ки ҳатто пайғамбарон низ мисли мо бо гуноҳ мубориза мебаранд ва онҳо низ бояд бахшиш пурсанд. Чунин аст аҳволи тамоми авлоди Одам.
Писари муқаддас, ки аз бокира зода шудааст
Аммо агар дар бораи писаре, ки аз бокира таваллуд шудааст, сухан ронем, пас, ба гуфтаи пайғамбар Ишаъё, ӯ аз хурдӣ рад кардани бад ва интихоби некро омӯхтааст. Ин барои ӯ ин табиӣ буд. Аммо ин танҳо дар он маврид табиӣ буда метавонад, ки табиати ӯ аз табиати ӯ фарқ дошта бошад. Ӯ аз қабилаи мо нест. Ҳамаи паёмбарони дигар, аз ҷумла падарон ва падаронашон, насаби худро аз Одам медонанд, ки чунон ки шумо медонед, бадиро рад накард ва некиро интихоб накард. Хусусиятҳои падарон аз ҷиҳати генетикӣ ба фарзандон мегузаранд; бинобар ин табиати гунаҳкоронаи Одам ба ҳамаи мо, аз ҷумла ба паёмбарон низ гузашт. Аммо агар писаре аз бокира таваллуд шавад, пас Одам наметавонад падари ӯ бошад. Насабномаи ин писар дигар хоҳад буд – бинобар ин ӯ метавонад муқаддас бошад. Аз ҳамин сабаб Қуръон дар бораи фариштае, ки ба Марям бе иштироки шавҳар таваллуд шудани писарашро хабар дод, ин писарро «писаре покиза» номидааст.
(Фаришта) гуфт: «Ман фиристодаи Парвардигори ту ҳастам, то туро писаре покиза бибахшам». (Марям) гуфт: “Аз куҷо маро фарзанде бошад, ҳол он ки ҳеҷ инсоне ба ман даст назадааст ва ман бадкора ҳам набудаам». (Фаришта) гуфт: «Парвардигори ту инчунин гуфтааст: «Ин барои ман осон аст. Мо он писарро барои мардум оятеву бахшоише кунем ва ин корест ҳатмӣ ва поёнёфта». Пас (Марям) ба ӯ ҳомила шуд ва ӯро бо худ ба маконе дурафтода бурд.
Сураи 19:19-22 Марям
Пайғамбар Ишаъё алайҳиссалом хеле равшан мегӯяд, ки чун тамоми китобҳои дигари ал-Китоб — писаре, ки аз бокира таваллуд мешавад, падари заминӣ надорад, ва аз ҳамин сабаб табиати гуноҳкорона низ надорад. Аз ҳамин сабаб ӯ покизааст.
Боз каме дар бораи Одам
Дар бораи таваллуди писар аз бокира на танҳо пайғамбарони баъдӣ сухан мегӯянд. Дар бораи ин таваллуд аз аввал хабар дода шуда буд. Дар аломати Одам лаънатеро хонда будем, ки Аллоҳ бар шайтон гуфтааст. Ман ин суханонро боз иқтибос меорам.
«Ман (Аллоҳ) байни ту (шайтон) ва зан, ва байни насли ту ва насли вай душманӣ меандозам: Вай (насли зан) сари туро (шайтон) мекӯбад, ва ту пошнаи вайро (насли занро) мегазӣ».
Ҳастӣ 3:15
Бо хости Аллоҳ, иблис (шайтон) ва зан насл хоҳад дошт. Байни насли зан ва насли шайтон душманӣ, нафрати тарафайн хоҳад буд. Шайтон пошнаи насли занро мегазад, насли зан бошад «сари шайтонро мекӯбад». Ин амал дар диаграммаи зерин инъикос ёфтааст.
Аҳамият диҳед: Аллоҳ наслро на ба шавҳар, балки ба зан ваъда медиҳад. Ин хеле ғайриодӣ аст, хусусан дар партави он, ки дар Тавроту Забур ва Инҷил (ал-Китоб/Инҷил) ҳамеша авлоди падарӣ таъкид шудааст. Танқиди китобҳои муқаддас аз тарафи танқидкунандагони муосири ғарбӣ қисман аз ҳамин сабаб аст, ки “китобҳои муқаддас насабҳои занонаро нодида мегиранд”. Ба андешаи онҳо, ин «табъизи ҷинсӣ» аст, зеро чун қоида, танҳо писарон аз насли мард оварда мешаванд. Аммо дар мавриди мо вазъият дигар аст: кӯдак (тифли ҷинси мард) бе иштироки шавҳар таваллуд мешавад. Дар матн танҳо дар бораи насли зан гуфта шудааст, аммо дар бораи мард сухане нест.
Писари бокира, ки Ишаъё зикр кардааст – ҳамон насл, «насли зан» аст
Пешгӯии беҳамтои Ишаъё дар бораи писаре, ки аз бокира таваллуд шудааст, ба он ишора мекунад, ки замоне дар боғи Адан Худо ваъда дод, ки наслеро ато мекунад, ки танҳо аз зан (аз ин рӯ, аз бокира) таваллуд мешавад. Ман ба шумо тавсия медиҳам, ки ин матнро боз кушоед ва аломати Одамро аз ин нуқтаи назари нав дубора хонед. Шумо хоҳед дид, ки ҳама чиз ба ҳам мепайвандад. Хамаи фарзандони Одам аз ибтидои таърих ба як беморӣ гирифтор шудаанд: «бадро рад карда, некиро интихоб кардан» наметавонанд — аз рӯи намунаи падарашон. Аз ҳамин сабаб Аллоҳ, чун медонад, ки гуноҳ вориди дунё шудааст, ваъда медиҳад, ки муқаддасе ки бо Одам хешу табор нест, сари шайтонро кӯфта метавонад.
Аммо ин муқаддас чӣ тавр ин ҳамаро иҷро хоҳад кард? Агар сухан танҳо дар бораи эълон намудани хости Худо бошад, пас дигар паёмбарон ба монанди Иброҳим ва Мусо онро пурра эълон кардаанд. Не. Нақши писари муқаддас тамоман дигар аст. Аммо барои фаҳмидани он Забурро бо диққат омӯхтан даркор аст.